| Шүлгийн цомог |
2014-05-21 - Хамрын хийд
Дорноговь аймгийн Эрдэнэ сумын нутаг, Сайншанд хотоос урагш 38 км-т орших Хамрын хийд нь ноён хутагт Данзанравжаагийн байгуулсан Шарилийн уулын 3 хийдийн нэг, түүний аж төрж, уран бүтээлээ туурвиж байсан дурсгалт газрын нэг. 1821 онд хийдийг байгуулсан. Энэ хийд нь Зүүн хүрээ, Баруун хүрээ, Цохон, Дүйнхэрийн гэсэн 4 хэсэгтэй. Ихэнх нь төвд , монгол хийцийн сүм дугануудтай.
Зүүн хүрээнд нь ноён хутагт голлон суудаг байсан ба энд Лаврин сүм, Авга дацан, хүүхдийн дацан сургууль, номын сангаас гадна Хамбын, Лам нарын, Шүтээний, Номчийн аймгуудтай байсан. Энд IV ноён хутагт Жамъян Ойдовжамц, VI ноён хутагт Лувсандондов нарын шарилын сүм байсан хийгээд Лаврин сүмд ноён хутагт Данзанравжаа болон дараах хутагтууд амьдран сууж байв.
Хамрын хийдэд Амаагийн гандай эргэх, цам гаргах, маань хөгжөөх зэрэг шашны зан үйл байнга болдог бас ноён хутагтын “Саран хөхөөний намтар” жүжгийг жил бүр найруулан тавьдаг байжээ.
“Саран хөхөөний намтар” дуулах дацан нь ноён хутагтын уран бүтээлийг олонд үзүүлэх зорилгоор барьсан задгай театр байв. Энэ дацан нь 3 давхар. Сүм хэлбэрийн байшинтай, 35 жангийн хэмжээтэй уг театрыг салхины урсгал тааруулж барьсан учраас үзэгчдэд жүжгийн яриа, хөгжмийн аялгуу хүрэхэд хялбар байжээ.
Хамрын хийдийн орчимд агын ёсны жарз бясалгал хийдэг арваад агуй, нутгийн ардууд хутагтын адисласан ус хэмээн нэрлэдэг ноён хутагтын гаргуулсан худаг бий. Эл худгийн усыг тэрээр ходоод, элэг дотор эрхтний гэмийг арилгахад тустай хэмээн “Рашаан булаг хэмээх адистай усны судар оршвой” гэдэг номондоо бичжээ.
1930 онд 13 дацан, 4 аймаг, 22 дуган, 2 суварга, 11 сүмтэй байсан Хамрын хийд сүм хийдийг галдан шатаасан 1937-1938 оны үед туйр болтлоо сүйджээ.
1990 – ээд оноос Лаврин, Санагтэгчилэн зэрэг сүмүүдийг сэргээн босгож шашны хурал номын үйл ажиллагааг сэргээж, хийдийн туйрыг 1994 онд аймгийн хамгаалалтанд авчээ.
